Śląskie na forum - skomentuj

Dodaj zdjęcie obiektu z województwa do albumu

Niedaleko od trasy z Łodzi do Katowic, we wschodniej części miasteczka Siewierz znajduje się ruina zamku biskupów krakowskich. Warto choć na chwilę zjechać w bok podczas monotonnej podróży...

Pierwszy gród kasztelański znajdował się na wzniesieniu na południowy-zachód od miasta, w pobliżu dzisiejszego kościoła Św. Jana. Dokumenty wymieniają imiona dwóch pierwszych kasztelanów: Jakseli i Wawrzyńca. Gródek został przeniesiony w dolinę rzeki Czarnej Przemszy (w miejsce późniejszego zamku) prawdopodobnie poprzez najazdy Tatarów. Najnowsze badania prowadzone od roku 2002 przez mgr A. Roka datują budowę zamku murowanego na lata 1304-1337. Przypuszczalnie po roku 1311 samodzielne rządy w Siewierzu objął któryś z synów Kazimierza II bytomskiego: Mieszko, lub Jerzy. Możliwe, że władzę sprawowali razem. Prace budowlane mogły przeciągnąć się na lata panowania książąt cieszyńskich (1337-1359).

Cylindryczna wieża ostatniej obrony, tzw. „stołp” wraz z murami obwodowymi i budynkiem mieszkalnym zbudowane zostały w miejscu spalonego drewnianego gródka z II połowy XIII wieku. Był to „korzeń” i zaczątek murowanego zamku.

Pierwsza niezależność Księstwa Siewierskiego (przed rokiem 1443) nie mogła trwać długo, gdyż już w roku 1337 miasto było w posiadaniu księcia bytomskiego-Władysława. W tym samym roku sprzedał całą podległą mu ziemię Kazimierzowi I, księciu cieszyńskiemu. W rękach książąt cieszyńskich warownia pozostała do roku 1443 z wyjątkiem lat 1359-1368. Została wtedy sprzedana Bolkowi II świdnickiemu. Gościł on na zamku w roku 1367.

W roku 1443 z powodu kłopotów finansowych książę cieszyński Wacław zmuszony został sprzedać warownię. Zamek nabył biskup krakowski-Zbigniew Oleśnicki. Umowa zakładała, że cała władza należąca do tej pory do książąt bytomskich i cieszyński przekazana została na kolejnych biskupów krakowskich. Przyjęli oni świecki tytuł książąt siewierskich.

Księstwo Siewierskie nie należało do Polski. Był to niezależny organizm z własnym wojskiem, szlachtą, gospodarką i monetą. W latach 1443-1552 ustrój księstwa podobny był do ustrojów ówczesnych państw Europy Zachodniej. W latach 1552-1790 zbliżony był do monarchii stanowej.

W roku 1444 książę raciborski, Mikołaj nie mogąc pogodzić się z przejęciem księstwa, zajął podstępem zamek. Oleśnicki wysłał z odsieczą wojska małopolskie dowodzone przed podkomorzego krakowskiego Jana Szafrańca. Jednak nie zdołały one odbić zamku i dopiero po rozmowach w roku 1445 warownia wróciła w ręce biskupów. Zamek był wielokrotnie atakowany. W roku 1450 odparty został tu wielki szturm wojsk księcia na Toszku, Przemysława wspomaganych przez najemnych rycerzy. Budowla nie uległa też w latach 1452-1453 pod naporem oddziałów Bolka opolskiego i ponownie Przemysława.

Zamek stanowił centrum wszelkiego życia politycznego i kulturalnego w Księstwie Siewierskim. Znajdowały tu się różne urzędy, oraz przechowywano tu wszelkie archiwa i dokumenty. Budowla chroniła też mieszczan i szlachtę siewierską podczas ataków wojsk nieprzyjaciół. Pod nieobecność biskupa krakowskiego, który często gościł w Krakowie, na zamku władzę sprawowali rezydujący tu starostowie.

W latach panowania biskupów gotycka warownia została przebudowana. Nie tylko wzrósł status rezydencjonalny zamku, ale też jego znaczenie militarne. W latach 1524-1537 Piotr Tomicki i Jan Latalski zburzyli pierwotny stołp i zbudowali skrzydła zachodnie i południowe. W roku 1518 Jan Konarski wzniósł basztę ogniową. W 1574 r. Franciszek Krasiński zbudował barbakan, oraz mury parkanowe tworzące taras dla dział.

To powiedzenie stało się sławne, kiedy około roku 1625 na zamku rozpoczął działalność Trybunał Siewierski. Znany był ze swej surowości, a w powiedzeniu ujęte są trzy przestępstwa za które groziła kara śmierci.

Zamek brał czynny udział podczas wojen szwedzkich. Na jesień roku 1655 zatrzymały się tu oddziały Stefana Czarnieckiego, a w roku 1771 podczas Konfederacji Barskiej stacjonował tu Kazimierz Puławski wraz ze swym wojskiem. W tym też okresie miała miejsce ostatnia wielka przebudowa zamku kierowana przez biskupów Jana Małachowskiego i Felicjana Szaniawskiego. Wzniesione zostało wtedy m.in. skrzydło wschodnie i barokowa kopuła na baszcie.

W roku 1790 na mocy uchwały Sejmu Wielkiego Księstwo Siewierskie zostało włączone do Rzeczypospolitej. Zamek przeszedł w ręce skarbu państwa i miał pełnić rolę centrum administracyjnego ziemi siewierskiej. Plany pokrzyżował III rozbiór Polski, kiedy Prusacy przejęli te tereny i w latach 1795-1807 urządzili tu manufakturę sukienniczą. Za czasów Księstwa Warszawskiego zamek został opuszczony i popadł w ruinę. Jeszcze do połowy XIX wieku budowlę pokrywał dach, a kompletne mury stały jeszcze do początku XX wieku. Kopuła na baszcie istniała do roku 1870.

Od całkowitego upadku ruinę uchroniły częściowe prace zabezpieczające w latach 1970-1975 i 1998-2002. Zachował się pełen obwód murów wraz z wieżą bramną i zrekonstruowanym barbakanem, oraz relikty ozdobnej kamieniarki.

Trwają kolejne prace na terenie warowni. Oprócz działań archeologicznych prowadzono również roboty budowlano-konserwatorskie. Zakres prac obejmuje uporządkowanie i odgruzowanie terenu, a zamek ma być zabezpieczony jako tzw. trwała ruina. Wieża została wzmocniona i zamontowano na niej platformę widokową. Fosa zostanie zasilona wodą i zrekonstruowany ma zostać most zwodzony. Odsłonięto też fundamenty stołpu. Pełny rezultat prac będzie można oglądać na miejscu, gdy zamek zostanie udostępiony dla turystów.

Zamek od północy. Widoczna wieża bramna i barbakan.

Strona południowo-zachodnia.

Ruina od południa.

Zbliżenie murów od północy przy wieży. W prawym górnym rogu okienko strzelnicze.

Skrzydło wschodnie.

Pozostałości fosy, która ma zostać na nowo napełniona.

Siewierz znajduje się przy trasie 1/E75 z Łodzi do Katowic. Przez miasto przebiega też droga nr 78 z Tarnowskich Gór do Zawiercia i Jędrzejowa. Ruina zamku znajduje się we wschodniej części miasta niedaleko kościoła św. Macieja Apostoła. Ze znalezieniem nie powinno być problemu. (2008)